Ruimte voor verdriet

Het ‘schoon’ haalden we er al snel af. Wij waren gewoon zussen. We aten samen, lachten over die rare broers waar we mee getrouwd waren. Ze was er voor me, plotseling, op moeilijke momenten. En dat terwijl zij zelf toen zo moest vechten om rechtop te blijven staan, zowel geestelijk als lichamelijk. Zonder twijfel kwam ze heel dichtbij me. Gewoon omdat we familie werden. En dat dus ook nooit over zou gaan.

Wat was ze mooi. Een enorme doorzetter. Liever een lach dan een traan, schouders eronder en door. Zorgen voor een ander: ‘hup, dat doen we even’. Energie voor tien. Ze kreeg tegenslag, knokte door een scheiding. Maar wij bleven zussen. Door dik en dun. Ze leverde voortdurend een strijd met haar lichaam om haar gezondheid. Totdat ze een hersenbloeding kreeg en in coma raakte. Na een dag of tien stierf ze. En hoewel het al jaren geleden is, rollen de tranen tegelijk met de woorden uit me. Want oh, wat hou ik van haar en wat doet het pijn.

En wat brengt het nieuws van afgelopen weken het allemaal ineens weer dichtbij.

Rouw. Of rauw. Ik weet zeker dat jij het kent. Op jouw manier. Verlies. Van een dierbare. Van een illusie. Van een zekerheid, hoop of een baan. Je kan er tientallen boeken over lezen, uren over praten, rivieren van tranen over huilen. Maar jouw verlies zal er altijd zijn. Jij bepaalt wat je ermee doet.

Misschien stop je het weg. Kijk je een andere kant op. Praat je er niet over, kijk je er niet naar, begraaf je jezelf. Of in ieder geval je hoofd, diep weggestopt in de grond. Omdat je denkt dat als je dat doet, het er niet is, of minder wordt.

Misschien praat je er over, sport je, zuip je. Schreeuw je het uit. Hardop, of juist heel zacht, bijtend op je hand. Misschien is het nog heel vers, of juist al jaren oud. Komt het ineens opzetten, als een vlinder die even op je landt. Gaat het een tijdje met je mee om daarna weer te verdwijnen naar de achtergrond. Altijd bij je.

‘Er is een gevoel van verdriet’, klinkt anders dan ‘ik ben verdrietig’. En op deze manier mindful kijken naar wat er nu op dit moment is, zonder oordeel, zonder te willen veranderen, zonder ontkenning maar juist in aanvaarding, geeft ruimte. Door op deze manier de woorden te kiezen voorkom je dat je je (teveel) identificeert met je verdriet. Voorkom je erdoor verzwolgen te worden. Of plat geslagen. Begrijp me goed: het verdriet blijft. Precies zoals het is. Maar op deze manier krijgt het misschien wel exact de vorm, lading en gevolgen die het moet hebben.

Een paar tips bij heftige emoties en gevoelens:

1.                  Adem

Je bewust worden en focussen op je ademhaling brengt je direct in de toeschouwersrol. Hierdoor kan je met meer afstand het gevoel of de emotie bekijken. 

2.                  Onderzoek

Waar voel je de emotie lichamelijk? Verandert er iets in je lichaam? En wat doet het gevoel met je gedachten?

3.                  Stel vast zonder oordeel

Misschien klopt je hart sneller, krijg je hoofdpijn, denk je dat het nooit meer goed komt. Al deze veranderingen kan je bekijken en vaststellen vanuit je toeschouwersrol. 

4.                  Verdiep je bewustzijn en ervaring van de toeschouwersrol

Wat voel je daar? Hoe is het in dat gebied? Je bent toeschouwer van je gevoelens, emoties en gedachten vanuit je eigen kern. Ervaringen die je hier kan hebben zijn rust, vrede, licht etc. Onderzoek en verdiep dit.

5.                  Reik een hand uit naar anderen. Voor jezelf. Voor steun. Om te geven en te ontvangen.

Ik wens de Koninklijke familie en ieder ander die verdriet en rouw ervaart sterkte, licht en kracht toe.

Leiderschap

De NRC wordt door lezers en anderen genadeloos afgestraft na een onjuiste beslissing, Griekenland krijgt een reddingsplan aangereikt van 130 miljard euro waarvan nu al gezegd wordt dat het slechts een verlengen van lijden is, op weg naar bankroet. De PVDA en Cohen. Vrienden verliezen hun baan. Betaalde opdrachten zijn schaarser. Wantrouwen, de slechte economie en werkeloosheid zijn onderwerpen die steeds terugkomen in nieuwsberichten.

Spelen we paniekvoetbal of zijn bovenstaande voorbeelden uitingen van kalm leiderschap? In tijden van stress wordt duidelijk wie je werkelijk bent. Van mezelf weet ik dat ik bij grote stress heel kalm word: ik zie heel duidelijk wat in welke volgorde gedaan moet worden en handel hiernaar. Op deze manier heb ik ooit als kapitein 11 duikers van een zinkend schip naar de kant begeleid. De ontlading komt bij mij later: als iedereen veilig op het droge is.

Ieder mens is verschillend en reageert daardoor anders op een zelfde situatie. Uitgangspunt voor huwelijksproblemen, misverstanden en communicatiestoornissen. Je hiervan bewust zijn, geen oordeel over hebben en vanuit daar kijken en praten met elkaar, leer je (o.a.) door te mediteren. Vanuit je kalme zelf kan je dan een verbinding maken zonder verwachtingen, angst en pijn. Vanuit daar kan je een besluit nemen dat voortkomt uit je zelf, een basis leggen voor de toekomst. Op deze manier neem je leiderschap over jezelf en je leven.

Wanneer je mediteert sta je stevig in je eigen essentie. Meegaan in de woede, onnadenkendheid en onmacht van anderen gebeurt dan minder snel. Je leert afstand te nemen, het grotere geheel te zien en te handelen op een manier die dichtbij jou ligt. Deze manier verschilt van persoon tot persoon en zo moet het ook zijn. Rustig en begripvol communiceren helpt om vervolgens de verbinding te houden.

Op dit moment zie je verschillende dingen gebeuren: mensen en bedrijven die reageren in reactie op anderen. Ze laten zich meeslepen en struikelen over de opeenvolgende beslissingen zonder duidelijke koers of richting. Ze verspillen een boel energie.

Daarnaast zie je prachtige initiatieven. Passievolle mensen die oproepen tot verbinden, een hand uitsteken naar elkaar (@edwinkorver raakte me gister met zijn Tweets). Hartverwarmend. De enige manier om door de crisis heen te komen is verbinding te maken. Vanuit jezelf naar een ander. Werk eraan.

1. Mediteer

Plan minimaal 5 minuten per dag in en focus je op je ademhaling. Twijfel niet of je ‘het goed doet’ maar doe het gewoon.

2. Neem leiderschap

Stuur jezelf, je werk, je bedrijf en je relaties aan op een manier die vanuit jezelf komt. In tegenstelling tot voortdurend reageren op anderen en jezelf daarin verliezen.

3. Investeer

In jezelf, je bedrijf, anderen. Niet alleen geld maar ook energie, vertrouwen en tijd.

4. Verbind

Met jezelf en met anderen.

Het vervolgverhaal wordt een volgende keer vervolgd!

Op weg naar jezelf

Vooraf: in alle vroegte ben je met vele anderen samen gekomen op het plein voor de kerk. In de koude ochtendnevel sta je te wachten. De onrust in je lijf en leven heeft je naar deze plek gebracht.

Je voelt je hart bonken in je keel. Je ademhaling hoog, in datzelfde gebied. Koude vingers. Hoe lang gaat dit nog duren?

Vanuit de verte hoor je een geluid aankomen. Gerommel komt dichterbij, als een windvlaag die over de daken schuurt en takken van bomen zwiepend in beweging zet. Steeds harder wordt het geraas en nu voel je ook een stevige windvlaag over het plein heen razen. Een golf van beweging gaat door de mensen heen, de hoofden gaan omhoog, komen uit kragen van jassen en iedereen kijkt verwachtingsvol om zich heen: we gaan.

Zonder verdere vragen of onduidelijkheid zet de groep zich in beweging. Je loopt het kerkplein af. Door het klinkerstraatje, langs de huizen, omhoog, de stad uit. Het gaat langzaam, voetje voor voetje door de smalle straatjes maar toch ben je snel bij de stadsgrens. Het lijkt wel alsof tijd een andere strekking heeft gekregen, normaal gesproken zou je nu ongeveer langs de winkel van Pien lopen, terwijl je nu de stad al achter je laat.

Langzaam ontstaat er meer ruimte. Het pad door het weiland is breed zodat je iets meer bewegingsvrijheid ervaart. Je ademt een aantal maal diep in en uit. Je voeten dragen je zonder morren en verdere vragen. Sowieso is opvallend hoe berustend je je voelt. Je lijf neemt het over en lijkt over een wijsheid te bezitten die een groot vertrouwen inboezemt. 

Ergens is het wel lekker. Lekker om los te laten. Te vertrouwen op je lijf, je gevoel. Gewoon hier te lopen. Buiten in de natuur. De frisse ochtendlucht diep in te ademen als nieuwe energie. En met elke stap en uitademing meer stress, spanning en onrust achter je te laten. Dit nemen ze je in ieder geval niet meer af.

Opeens wordt je aandacht getrokken naar de bosrand. Er staat een kind. Met grote ogen kijkt het je recht aan. Vanaf het moment dat jullie ogen elkaar kruizen, lijken ze aan elkaar vastgeklonken. Als twee lichtbundels door een mistige nacht verbinden jullie ogen een energiestroom. Van jou naar het kind en weer terug. Het is niet duidelijk waar jouw blik ophoudt en die van het kind begint.

Je draait je weg uit de groep mensen en volgt het pad van je ogen. Er is totaal geen keuze of twijfel: je wordt recht naar het kind toegetrokken. Het is alsof je voeten de grond niet raken want zonder probleem loop je door de omgeploegde berm, langs takken en stap je zelfs over prikkeldraad heen. Al die tijd met je ogen verzonken in die van het kind.

Als je bij het kind aankomt stop je. Je reikt je beide handen voor je uit en het kind doet hetzelfde. Jullie ogen blijven verbonden maar nu is er een extra energie uitwisseling namelijk die tussen jullie beider handen. Je voelt een kriebel in het midden van je handpalm. Meer dan alleen de warmte van het ene lichaam naar het andere. Ook hier ontstaat een verbinding waarmee energie wordt uitgewisseld. Tussen jou en het kind. Je zegt niks. Zou ook niet weten wat je zou moeten zeggen.

Je voelt je één. Eén met de natuur, de kou, de frisheid, de heldere atmosfeer. Je voeten stevig op de grond. Eén met jezelf, een soort berusting, ‘het is goed zo’. En zonder twijfel één met dit kind. Met wijze ogen staart het kind je aan. Je voelt jezelf bekeken en vraagt je af wat je fout hebt gedaan of in ieder geval wat je beter had kunnen doen. Maar het kind kijkt. Zonder oordeel. Er is geen fout of goed. Er is precies datgene wat er is. Berusting. Zonder waarde oordeel. Je laat je langzaam meenemen door het gevoel. Laat je onzekere houding, veroordelende blik en afstraffende woorden achter je. Er komt steeds meer berusting, vertrouwen, acceptatie en liefde. In datgene wat gebeurd is. Wie je was en bent, wat je hebt gezegd en gedaan. Met wie je samen was en met wie niet. En langzaam, als een soort film die vanuit de verte steeds helderder wordt, zie je prachtige taferelen. Verre uitzichten, groepen mensen, lachend van plezier, verliefden, geluk, tranen. Steeds duidelijker zie je je dromen, je leven, je liefde, je geliefden en jezelf. Wat een schouwspel. Precies zoals het is.

Neem je tijd. Ga even rustig zitten met een rechte ruggengraat en haal een paar keer bewust en diep adem. Kijk eens of je mee kan lopen. De verbinding kan maken met het kind. Kan kijken zonder oordeel. Steeds in contact met je eigen ademhaling. Kijk maar wat er gebeurt. Zonder verwachting.

Hier heb je geen tijd voor....

De groep mensen zwelt aan. Zonder het te zien kan je het voelen. Dat jij als onderdeel steeds meer wordt opgenomen in de groter wordende groep. Jij, met je gehele zelf lijkt steeds meer naar de achtergrond te verschuiven en de groep als geheel naar voren. Vanuit een duidelijke roep ben ook jij hiernaar toe gekomen. Je wordt geleid door iets waarvan je niet precies weet wat het is. Wel is je heel duidelijk dat je hier nu moet zijn. Op dit plein, voor de oude kerk. Op een tijdstip waarop je normaal gesproken je nog een keer zou omdraaien: lekker nog een paar uurtjes slapen voordat de wekker gaat. De wekker die het startsein geeft voor je dagelijkse routine: opstaan, kinderen, werk, regelmaat. Doorgaan. Druk. Over-leven.

Maar nu sta je hier. De donkerte en vochtige lucht is nog niet verdreven door de komende dag. Het is mistig, koud. Diep weggescholen in kragen, mutsen en jassen verzamelen hier de mensen. Ogen zijn naar de grond gericht. Er wordt nauwelijks gesproken. Schouders worden dichter tegen elkaar gedrukt omdat de ruimte op het plein steeds meer gevuld wordt. Naar binnen gekeerd. Ieder daar samen.

Het begon met kleine signalen: pijn in je knie waardoor je twee weken niet kon lopen. Thuis moest zitten, de wereld vanaf de bank bekijken. Genoeg tijd om na te denken. Een ander perspectief te krijgen. Godzijdank hielpen pijnstillers en fysio je weer letterlijk snel op de been. Waardoor huis, baan en voetbal niet langer hoefde stil te liggen. Daarop volgden de problemen thuis: ziekte van ouders en kind, veel geregel, zorgverlof zelfs. Je moest volhouden, doorgaan want ze hadden je nodig. Maar toen al kwam af en toe de afstand, de vragen en de twijfel: klopt dit? Wat gebeurt hier? Gelukkig was het na een paar maanden rustig. Kon je weer door. De twijfel rustig opgeborgen in een hoekje diep weggestopt. En daarna de crisis op je werk. De onduidelijkheid van leidinggevenden, geen heldere koers, geen communicatie. En jij moest dit uitleggen aan collega’s en medewerkers, de boel sussen, mensen op de rit houden. Zonder dat je zelf snapte wat er gebeurde en je je af en toe afvroeg of jij zelf nog wel op ‘de rit’ zat. Toen werd het moeilijker de twijfels weg te stoppen. Onrust, beweging, schudden, onzekerheid en onduidelijkheid. Je begon het te voelen in je lijf. Pijn in je nek en schouders, kortademig. En het erge was dat je je hier ook bewust van werd. Je wist dat er iets niet klopte, dat je lijf aan het protesteren was. Als een soort laatste poging je iets duidelijk te maken. Je lijf werd ‘occupied’ door een beweging die je iets duidelijk wilde maken. Alleen wat dat was? Je wist het niet.

Je zoektocht was begonnen.

Net als alle anderen kwam je hier nu vanwege die zoektocht. Wist je zonder woorden dat je samen op pad zou gaan. Schouder aan schouder. Met totaal onbekenden. Maar met anderen met wie je een verbinding voelde die zo helder en sterk was dat je hem misschien wel nooit met je eigen vrouw gevoeld had. Het voelde eenzaam hier te zijn. Maar goed zo samen.

In deze beweging zal het pad gelopen worden. De gezamenlijke voeten zullen in 1 richting lopen. De trillingen zullen doorklinken tot ver in andere landen. Zullen een roep zijn naar anderen die ook op pad zijn. Zodat uiteindelijk de verschillende groepen samen zullen komen en 1 grote beweging zullen vormen.

Maar zover is het nog lang niet. Eerst is het wachten. Wachten op het signaal.

Neem je tijd. Dit is een vervolgverhaal. Zonder te weten wat het eindpunt is kan jij onderdeel worden van de zoektocht. Door rust te nemen en afstand. Te bekijken hoe jouw zoektocht begint. Wat jouw rol is in de voortdraaiende carrousel. Stel je eens voor op het kerkplein en kijk vanuit daar eens naar jezelf in je eigen leven van vandaag. Zonder oordeel. Gewoon doorademen.